Bloeien of breken

Communicatie 3-2010 door Rutger Vahl

Welke jongen droomt ervan de nieuwe Dick Kors of Kay van de Linde te worden? Zijn er middelbareschoolmeisjes die zich spiegelen aan de loopbaan van Anne-Marie Stordiau? Nee, zo werkt dat niet. Communicatie is een vak waar veel mensen 'inrollen' en waarbij carrières niet zelden worden bepaald door toeval.

Een loopbaan in de communicatie begint vaak zonder vooropgezet plan. Uit onderzoek van Betteke van Ruler in de jaren negentig bleek dat een meerderheid van de communicatieprofes-sionals totaal geen communicatieachtergrond heeft. Daar zal met de populariteit van de communicatiestudie inmiddels wel iets in zijn veranderd. Maar nog altijd is het een vak waar je vanuit allerlei kanten in kunt rollen, waarvoor je ineens onvermoede talenten blijkt te hebben. Het vak kent mensen van zeer diverse pluimage.

Hoe verschillend loopbanen in de communicatie ook zijn, toch doemen er een aantal patronen op. We ontwaren de 'doorstomers', carrièretijgers die zich in hoog tempo een weg naar de top banen. Voor sommige doorstomers wordt het vak op den duur te smal. Zij worden 'overstappers' en kiezen voor een algemene managementfunctie. De communicatie is ook bij uitstek een vak van 'doe- het-zelvers', eenpitters die een inkomen bij elkaar adviseren of een eigen bureau beginnen. En uiteraard kent het beroep zijn 'afzwaaiers'. Afgeknapt op de communicatie en het wereldje dat erbij hoort kiezen deze professionals voor een totaal ander carrièrevervolg.

Elke loopbaan kent kruispunten. Een carrière krijgt vorm door het maken van keuzes op die kruispunten. We zijn geneigd veel waarde toe te kennen aan de keuzes die we maken. Maar als iets duidelijk wordt uit loopbanen in de communicatie, dan is het wel dat toeval een grote rol speelt bij het bloeien of breken van carrières. Keuzes om links of rechts te gaan maken we op eigen kracht. Maar de kruis-punten waardoor we kúnnen kiezen, overkomen ons. Een carrière ontstaat óók door op het juiste moment op de juiste plaats te zijn.

2. DE DOE-HET-ZELVERS

Voor jezelf beginnen in de communicatie is eenvoudig. Elk jaar vestigen honderden professionals zich als zelfstandig adviseur, tekstschrijver of creatief. Naar schatting zijn er in Nederland zo'n tienduizend zzp'ers in de communicatie. Sinds eind 2009 is Herman Opmeer (43) één van hen. Zijn carrière begon als buschauffeur. Acht jaar lang reed hij passagiers van a naar b in de regio Haarlem. Ondertussen was hij in de ondernemingsraad gegaan. Toen binnen het bedrijf een project over sociale veiligheid startte, werd Opmeer gevraagd als projectleider. 'Ineens moest ik blaadjes maken, zette ik een voorlichtingsproject voor scholen op, informeerde ik medewerkers. Daar ontstond mijn liefde voor het communicatievak.'

De communicatie bij het nog niet geprivatiseerde busbedrijf was in ontwikkeling. Er was een parttime regionale persvoorlichter nodig. Opmeer werd gevraagd omdat hij als projectleider was opgevallen. 'Ik had het geluk dat er in die jaren veel gebeurde in de buswereld. Bedrijven werd verzelfstandigd, er waren overnames en het geweld tegen buschauffeurs nam toe. Ik had veel vrijheid en leerde het vak in de praktijk.' Opmeer deed enkele cursussen, en klom geholpen door diverse reorganisaties op tot landelijk woordvoerder. Hij werkte dicht bij de directie. Een spannende tijd: 'Ik stond op televisie het standpunt van de directie bij een staking te verdedigen, terwijl een dun tussenmuurtje verder woedende buschauffeurs bijeen waren.'

Na een paar jaar vond Opmeer dat de persvoorlichting routine werd. Toen hij niet in aanmerking bleek te komen voor een andere functie in het busbedrijf, groeide het plan om zelfstandig verder te gaan. 'Ik ben in gesprek geweest met mogelijke andere werkgevers, maar toen wreekte zich dat ik geen communicatieopleiding heb. Ze bleven me zien als persvoorlichter, terwijl ik juist iets anders wilde.'

Als zzp'er hoopt Opmeer die professionele groei wel te kunnen maken. Hoewel zijn voormalige werkgever Connexxion een grote klant van hem is, zoekt hij naarstig naar opdrachtgevers in andere branches. 'Ik ben aan het zaaien, krijg veel aanvragen, ga op gesprek.' De keerzijde van het zelfstandigenbestaan ervaart Opmeer vooral in het gebrek aan nanciële zekerheid. Maar daar staat een enorme vrijheid tegenover. 'Toen ik laatst op een doordeweekse ochtend twee uur door de duinen liep, had ik voor het eerst het gevoel: dit kan ik nu doen zonder me tegenover iemand schuldig te hoeven voelen.'